Rừng Kiến An đã được chọn làm căn cứ cách mạng từ thời Pháp thuộc. Khi ấy, Pháp phân loại khu rừng này là rừng cấm 124, giáp với rừng cấm 123 ở An Tây, Bến Cát. Với địa hình thuận lợi là một khu rừng già, nằm giữa 2 con sông Sài Gòn và Thị Tính, rừng Kiến An trở thành vị trí đắt địa, có tầm quan trọng, có ý nghĩa chiến lược về mặt quân sự trên cửa ngõ phía Tây Bắc Sài Gòn. Cùng với các vùng căn cứ kháng chiến ở Bến Cát, nơi đây đã trở thành căn cứ của cách mạng trong đấu tranh giải phóng dân tộc, là cái nôi của chiến khu Bắc Bến Cát. Căn cứ cách mạng rừng Kiến An, xã An Lập, Dầu Tiếng đã được UBND tỉnh Bình Dương công nhận là Di tích cách mạng cấp tỉnh tại Quyết định 3875/QĐ-UB, ngày 02 tháng 6 năm 2004.

Cổng vào Khu Di tích

Trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, rừng Kiến An đã là địa bàn đứng chân của nhiều đơn vị chủ lực. Bước vào giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước, các lực lượng kháng chiến đã tiếp tục chọn rừng Kiến An làm căn cứ xây dựng lực lượng do có vị trí chiến lược sát nút trung tâm Bến Cát. Nơi đây, đã trở thành căn cứ trọng yếu của các bộ máy quân sự trú đóng và là căn cứ trú đóng của Công an, lực lượng Sư 9, của Huyện ủy Bắc Bến Cát và các đơn vị chủ lực Miền. Với lợi thế tích hợp từ đất, từ cây, từ sông suối và ưu đãi của tự nhiên, rừng Kiến An đã trở thành cái nôi để các quân đoàn chủ lực tập kết lực lượng tấn công các điểm chiếm đóng của địch ở các khu vực lân cận, tạo thế và lực cho các lực lượng tiến công vào Sài Gòn.

Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trong lúc Mỹ – Diệm đang dìm cách mạng miền Nam trong biển máu và tưởng chừng như có thể dập tắt được phong trào thì trên địa bàn tỉnh Thủ Dầu Một, một phương thức đấu tranh mới hình thành, tiến hành đấu tranh vũ trang hỗ trợ cho đấu tranh chính trị, các căn cứ cũng được hình thành để đi cùng kháng chiến. Trong thời gian này, các khu rừng già tiếp giáp trải rộng được tận dụng để xây dựng căn cứ. Rừng Kiến An là một minh chứng sống động cho việc hình thành căn cứ cách mạng trên địa bàn tỉnh Thủ Dầu Một lúc bấy giờ. Rừng Kiến An đã phát huy hết khả năng, thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình trong vai trò giữ quân, giấu cán bộ, đảm bảo an toàn cho các đơn vị chỉ huy, tạo ra nhiều thuận lợi cho các trận đánh của các lực lượng quân đội.

Khu tái hiện nơi sinh hoạt, hoạt động của các đoàn thể Ban An ninh

Rừng Kiến An cũng từng là vùng căn cứ địa cách mạng của lực lượng an ninh Thủ Dầu Một trong kháng chiến. Khi thành lập tỉnh Thủ Dầu Một, Tỉnh ủy quyết định chọn những cán bộ công an trong Ban địch tình, binh vận thành lập Ban bảo vệ an ninh tỉnh. Trong thời gian ngắn, Ban An ninh đã từng bước hình thành các bộ phận: Bảo vệ chính trị, điệp báo, trại giam đã đáp ứng yêu cầu thực tế công tác an ninh tại tỉnh Thủ Dầu Một, thực hiện tốt nhiệm vụ diệt ác, phá kiềm, chống địch càn quét, bảo vệ an ninh vùng giải phóng. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, trên mọi chiến trường đều có lực lượng công an, từ Bàu Bàng rực lửa, Bông Trang kiên cường đến Nhà Đỏ, Chiến khu D, lực lượng an ninh từ cơ sở đến huyện, tỉnh đều diệt ác, phá kiềm, trừ gian, chống càn quét, chống do thám, gián điệp, bảo vệ lãnh đạo, các cơ quan và căn cứ vùng kháng chiến, mở rộng vùng giải phóng, tạo thế và lực cho lực lượng vũ trang tiêu diệt địch. Rừng lịch sử Kiến An đã từng là nơi chở che cho những chiến sĩ công an mưu trí, dũng cảm thực hiện nhiều phương thức tác chiến chống giặc ngoại xâm, làm thất bại âm mưu đánh chiếm của kẻ thù, góp phần cho Đảng có những chủ trương, đường lối đúng đắn trong việc bố trí các mặt trận để hạn chế thiệt hại.Với tinh thần yêu nước của người con máu đỏ da vàng, các cán bộ cách mạng đã kiên trì kháng chiến, đặt trọn niềm tin vào sự nghiệp cách mạng, phát triển lực lượng, dựa vào dân và cơ sở trung kiên làm cầu nối để xây dựng cơ sở và khôn khéo vượt qua tai mắt của địch để hoạt động cách mạng. Một trận tiến công, một trận đánh thắng là thêm một lực đẩy cho phong trào đấu tranh cách mạng của quân và dân ta, để cùng cả nước bền gan chiến đấu trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước, cánh rừng Kiến An vẫn đứng sừng sững, vẫn hiên ngang như trong những ngày mưa bom bão đạn chống giặc ngoại xâm, làm bàn đạp cho các cuộc tiến công của quân ta. Những hố bom giờ là dấu tích của cuộc cách mạng kiên cường đấu tranh chống giặc với tinh thần mưu trí và dũng cảm của các lực lượng vũ trang, sự chỉ huy sáng suốt sát với thực tiễn cách mạng của các đơn vị chủ lực trú đóng tại rừng Kiến An. Rừng Kiến An là một trong nhiều địa danh in đậm dấu ấn không chỉ về một vùng đất trù phú được thiên nhiên ban tặng một màu xanh bạt ngàn của vùng đất rừng phương Nam, mà rừng Kiến An còn in đậm dấu ấn trong lịch sử của đấu tranh dân tộc về một thời đất và người kiên trung chống giặc.

Phòng trưng bày truyền thống của huyện tại Khu Di tích

Để bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị của khu căn cứ và giáo truyền thống đấu tranh cách mạng cho các thế hệ đi trước đối với thế hệ trẻ. Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Bình Dương đã thực hiện công trình trùng tu, tôn tạo Khu di tích lịch sử rừng Kiến An hoàn chỉnh với nhiều hạng mục như: Nhà trưng bày truyền thống; Khu di tích lịch sử tái hiện nơi sinh hoạt, ở làm việc bằng căn hầm lợp lá Trung Quân, bếp ăn Hoàng Cầm, giao thông hào đi lại giữa các căn hầm,...; mảng xanh; hệ thống đường lưu thông giữa các khu vực; bãi đổ xe và không gian phục vụ cho sinh hoạt tập thể.

Khu Di tích cách mạng rừng lịch sử Kiến An được trùng tu, tôn tạo hoàn chỉnh vừa mang giá trị lịch sử cách mạng sâu sắc, là nơi thích hợp để du khách và mọi người dân đến tham quan tìm hiểu lịch sử, cũng là nơi thích hợp để thế hệ trẻ đến tham quan, dã ngoại, giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng, tinh thần yêu nước của dân tộc ta.

Minh Tùng